In het Noorse bergstadje Lillehammer (20.000 inwoners) staat een 7eleven, een supermarktketen die over de hele wereld van grote metropolen tot kleine steden winkels heeft met koffie, boodschappen en tijdschriften. In de meeste gevallen zijn deze winkels open van ‘s ochtends 7 uur tot ‘s avonds 23 uur: seven to eleven.
Zeven tot elf kan in Lillehammer, maar is in Amsterdam bijna onmogelijk. Winkels in de grootste stad van Nederland moeten dicht om 22 uur ‘s avonds. Wij stellen voor om dat te veranderen: door in de hoofdstad een eerste proef te doen met volledig vrije openingstijden voor winkels in het centrum.
Het gaat al een tijd de goede kant op. Voordat het Paarse kabinet in de jaren ’90 de winkelsluitingstijdenwet moderniseerde ging in Nederland de winkelwereld al om 18 uur op slot, naast uiteraard de verplichte sluiting op zondag. Zoals een Engelsman in die jaren eens zei: „The Netherlands is a very cheap place to live, as the shops are always shut.”
Vergeleken met de wereld heeft Nederland echter nog steeds strenge winkelsluitingstijden. Dat ligt inmiddels niet meer aan landelijke wetgeving: gemeenten hebben alle ruimte om winkels vrije openingstijden te geven. Het gebeurt alleen nauwelijks.
De vraag is: waarom zouden we nog langer in hele steden een verplichte sluiting afdwingen? Door het verbod te schrappen wordt van alles mogelijk: een kapper die ’s ochtends wat eerder opengaat, of tot 23 uur door wil knippen. Een supermarkt waar ook de avondploeg nog boodschappen kan doen, bijvoorbeeld tot middernacht. Of een bijzondere boekwinkel die ’s avonds bekende schrijvers laat voorlezen uit eigen werk, om zo een grotere klantenkring aan te spreken.
Ondernemers zullen nooit massaal ’s avonds laat hun winkel openhouden. Ook al wordt New York ‘The city that never sleeps’ genoemd, de meeste winkelstraten op Manhattan zijn ’s nachts gewoon uitgestorven. Hetzelfde geldt voor Tokyo of Londen. Een groot winkelcentrum hoeft in de late uren ook weinig publiek te verwachten.
Maar wat voor de meeste winkels geldt, geldt niet voor elke winkel. Drukke gezinnen met twee werkende ouders en alleenstaanden met lange werkdagen hebben flexibiliteit nodig. Hetzelfde gaat op voor mensen met een beroep waarvoor ze continu bij nacht en ontij op pad zijn: de nachtportier, de arts met late dienst of de bouwvakker die voor zonsopgang begint. Het rapport ‘Tijd op orde’ van het Sociaal en Cultureel Planbureau laat ook zien dat bijvoorbeeld mantelzorgtaken en flexibele werktijden betekenen dat steeds meer mensen behoefte hebben aan ruimere openingstijden en de mogelijkheid om ’s avonds laat boodschappen te doen.
Landen zonder sluitingstijden laten zien wat het effect kan zijn van vrije openingstijden. Vooral kleinere supermarkten, drogisterijen of boekwinkels, maar ook kappers en soms zelfs tandartsen kiezen ervoor de klant tot laat welkom te heten. En dat heeft voordelen: een straat waar winkels open zijn is minder anoniem. Wie ’s avonds laat thuiskomt kan zich veiliger voelen. Dat helpt in een stad als Amsterdam, die weliswaar tot de veiligste steden ter wereld behoort, maar niet altijd zo voelt.
Ruimere openingstijden bieden meer werkgelegenheid. De winkelier betaalt zijn personeel meer voor de late uren. In het geval van Amsterdam krijgen de 17 miljoen jaarlijkse bezoekers meer kans om geld te steken in de economie. Zo zijn ondernemer én medewerkers beter af. Die extra banen in winkels kan de hoofdstad goed gebruiken, zeker nu de werkloosheid onder jongeren nog altijd schrikbarend hoog is.
Vrijheid hoort bij de grootste stad van Nederland. Het homohuwelijk, de coffeeshop en een vrije aandelenbeurs zijn er uitgevonden. Als er één vrije stad is op de wereld, dan ligt die aan het IJ. Vrije openingstijden voor winkels zijn dus eigenlijk slechts een logische stap.
Jan Paternotte en Marja Ruigrok zijn fractievoorzitters van D66 en VVD in Amsterdam