In het kader van de naderende statenverkiezingen interviewen we het scheidend Amsterdamse Eerste Kamerlid Edward Asscher. Op een koude maar zonnige dag fietsen we naar de Diamantbuurt, een dichtbebouwd wijkje tussen de Pijp en Amstel. Daar melden we ons bij de hoofdingang van het imposante gebouw van de Koninklijke Asscher Diamant Maatschappij. Omdat de intercom een aantal woorden laat wegvallen missen we de instructies maar min of meer gelukkig stappen we op de juiste verdieping uit de lift. We worden ontvangen in een statige kamer met veel hout, waar we gastvrij wat te drinken ingeschonken krijgen.
Wie is uw vader en wie is uw moeder?
Mijn moeder was huisvrouw, zij had Frans gestudeerd maar daar nooit iets mee gedaan. Mijn vader was diamantair, net als mijn grootvader, we zijn een familiebedrijf sinds 1854. Zelf ben ik geboren in 1946 en nu 40 jaar diamantair. Met 2 van mijn drie kinderen run ik nu de zaak, zij zijn de zesde generatie.
Wat is uw favoriete plek in Amsterdam?
Het Concertgebouw, ik ben mijn hele leven verslaafd aan muziek geweest. Het liefst Mahler, ik ben een echte romanticus. Ik heb een abonnement, ik ga ongeveer 20 keer per jaar.
Ik het kader daarvan, wat vind u van de recente bezuinigingen op cultuur waar de Eerste Kamer bezwaren tegen had?
Ach, laten we eerlijk zijn, het was natuurlijk much to do about nothing. Het is toevallig een zeer mondige groep en uiteindelijk is de verhoging van de BTW maar voor een deel, alleen de podiumkunsten, een half jaar later ingevoerd. Het was vooral ook een principieel punt, de regering kan er niet vanuit gaan dat de 1e Kamer alle wetsontwerpen steunt.
Waarom bent u VVD-er?
Ik ben van huis uit VVD-er, mijn ouders waren het ook. Vrijheid van handelen, denken en spreken is het meest essentieel voor mensen. Dat is liberaal, waarbij de VVD het vehikel is voor liberalisme, maar sommige decennia lukt het de VVD beter het liberalisme uit te dragen dan andere.
Wat was uw doelstelling toen u begon als 1e Kamerlid?
Ik wilde als ondernemer de Eerste Kamer in, om kennis te geven, maar ook om te leren. Ik vind dat er te weinig ondernemers in de Kamer zitten. Anders dan in bijvoorbeeld Frankrijk waar een succesvol ondernemer wordt geacht zich ook politiek in te zetten. De politiek heeft daar ook een veel hoger aanzien. Verder wilde ik in de Kamer in als vertegenwoordiger van het typische Amsterdamse liberalisme. Dus progressief, vooruitstrevend, vernieuwend en onafhankelijk.
Waarom stopt u?
Vanwege mijn werk. Ik zeg wel eens, ik ben 7 dagen per week diamantair en 2 dagen per week politicus, dat gaat net samen. Maar mijn broer met wie ik het bedrijf samen deed is in 2006 overleden dus er is meer te doen in de zaak, en ook door de crisis moet ik harder werken. Ik reis veel en de V.S. was altijd wel te combineren met het Eerste Kamerlidmaatschap, ik geloof dat ik in al die jaren maar één keer een dinsdag gemist hebt. (Dinsdag is de vaste vergaderdag van de 1e Kamer, red.) Maar nu we in China hard bezig zijn met het opzetten van een nieuwe branche kan ik de dinsdagen moeilijker missen. En het gaat ook om quality of life, ik wil meer tijd voor mijn gezin en mezelf.
Heeft het misschien ook iets te maken met de nieuwe coalitie waar u kritische geluiden over heeft laten horen?
Als ik had geweten dat we met de PVV in zee gingen was ik door gegaan. Ik zie niks in het geven van macht aan een partij zonder dat die verantwoordelijkheid draagt.
Ik ben overigens heel blij dat Rutte premier is. Het is een verademing als je hem ziet opereren. Uiterst plezierig, leuk, goed in dossiers en hij praat makkelijk. Hij doet het goed en de populariteit van de VVD neemt toe.
Bent u altijd tegen gedoogconstructies of gaat het ook om de inhoud van de PVV?
In principe ben ik tegen een constructie waarbij een partij wel macht maar geen verantwoordelijkheid krijgt. Het heeft ook met de inhoud te maken. En ook het gebrek aan verdraagzaamheid en nuance. De PVV heeft ook een heel ander maatschappijbeeld dan wij hebben, zij wil op economisch gebied alles houden zoals het was. Het liberalisme is per definitie progressief, dat wil zeggen gericht op verandering en verbetering van de samenleving.
Gezien uw kritische standpunt over deze coalitie, als u wel door had willen gaan, had men u dan wel op de lijst willen hebben?
Dat is een interessante kwestie. CDA senator Rob van de Beeten denkt er hetzelfde over als ik en hij is niet op de lijst gekomen. Maar daar kan ik niks over zeggen want die situatie heeft zich bij mij niet voorgedaan.
Even naar een ander onderwerp, wat was uw meest leerzame nederlaag?
Drie jaar geleden zei ik in een plenair debat iets dat grondwettelijk niet klopte, dat is nooit meer gebeurd. Het was, toen ik in de Kamer kwam, een tegenvaller dat politieke overwegingen boven toetsing aan de grondwet kunnen staan. Dat er in Nederland geen constitutioneel hof is waar wetten aangevochten kunnen worden als ze strijdig zijn met de grondwet, als extra controlemiddel in het systeem van checks and balances, is eigenlijk jammer.
Wat was uw meest leerzame triomf?
Een Eerste Kamerlid hoort zichzelf eigenlijk niet op de borst te kloppen. Maar als u het mij vraagt, ik heb degelijk werk verricht en het liberale geluid permanent laten horen. En een zakelijke triomf is dat mijn bedrijf de financiële crisis goed is doorgekomen.
Wat zijn uw toekomstplannen binnen de VVD?
Ik heb geen ambities voor politieke functies binnen de VVD. Als lid zal ik uiteraard wel mijn geluid laten horen.
Tot slot onze laatste vraag: waarom bent u een Vrije Amsterdammer?
Ik wil mijn eigen leven vorm kunnen geven en dat kan hier. Als je niet wilt dat iemand zich hier met je bemoeit dan gebeurt het niet, maar als je het opzoekt zijn er veel leuke mensen. Ik heb hier mijn hele leven gewoond, alleen tijdens mijn studie economie in Groningen woonde ik daar. Amsterdam is de meest liberale stad van Nederland en daar voel ik me het beste thuis.
Wim de Geus en Cor Mandemaker