Gratis geld is links defaitisme van de bovenste plank (FD 10 augustus 2015)
Na de zomer komen de gemeenten Utrecht en Tilburg met plannen voor een experiment met het basisinkomen voor bijstandsgerechtigden. De ‘erg bureaucratische regels’ in de bijstand zouden de gemeente te veel belemmeren in het handhaven van bijstandsfraude en het voor ‘deze doelgroep broodnodige maatwerk’ verhinderen. Daarom moet er een experiment komen met het basisinkomen, in de vorm van ‘repressievrije bijstand’: € 1100 per maand gratis geld voor een bijstandsgerechtigde.
Het is links defaitisme van de bovenste plank. Omdat Utrecht en Tilburg niet in staat zijn op te treden tegen fraude en niet in staat zijn mensen aan het werk te krijgen, gooien zij de handdoek in de ring en belastinggeld over de balk. Het basisinkomen als panacee voor falende fraudebestrijding en bureaucratie.
Utrecht en Tilburg hopen met hun experimenten aan te tonen dat gratis geld mensen er toe aanzet om sneller werk te vinden dan nu het geval is. Dit is natuurlijk onzin. Het CPB berekende al dat het totaal aantal gewerkte uren met ruim 5,3% daalt als een basisinkomen wordt ingevoerd. Eerdere experimenten in Canada met het basisinkomen lieten nog dramatischere uitkomsten zien: daar daalde het aantal gewerkte uren met 10%.
Vast staat dat mensen minder gaan werken als ze zonder enige verplichting van gratis geld worden voorzien. Daar zijn geen experimenten voor nodig. En dat is nog te begrijpen ook. Een gezin met twee thuiswonende kinderen in de bijstand krijgt nu zo’n € 1800 netto per maand. In het plan van Utrecht en Tilburg ontvangt ditzelfde gezin opeens 4 keer €1100 netto per maand. Of € 53.000 netto per jaar, meer dan 2,5 keer modaal, zonder dat zij hier iets voor hoeven te doen. Dit is op geen enkele manier uit te leggen aan de politieagent, de leraar, de software ontwikkelaar of een bouwvakker. En het is op geen enkele manier te betalen door welke gemeente of overheid dan ook.
Ook wordt beweerd dat het basisinkomen bureaucratie wegneemt. Mensen hoeven geen formulieren meer in te vullen en er hoeft geen controle op fraude meer plaats te vinden. De realiteit is dat de regels en fraude helemaal niet verdwijnen. Nog steeds zullen er groepen zijn zoals gehandicapten, langdurig zieken of ouderen die net weer een ander bedrag nodig hebben. En nog steeds zijn er de gemeentelijke regelingen die een veelvoud aan bureaucratie en fraudebestrijding met zich meebrengen. Zo kent Amsterdam al zo’n 10 regelingen waar bijstandsgerechtigden aanspraak op kunnen maken. Deze bureaucratie wordt niet weggenomen in de plannen van Utrecht en Tilburg terwijl juist hier de grote problemen zitten: veel formulieren, veel verschillende toekenningsgronden en slecht te controleren gegevens.
Het introduceren van gratis geld heeft desastreuze gevolgen voor onze economie. Juist de banen die we zo hard nodig hebben (leraar, bouwvakker of politieagent) zullen niet meer vervuld worden. De mensen die wel werken zullen meer belasting moeten gaan betalen om de lagere belastinginkomsten te compenseren. En daarmee verliezen we de concurrentiestrijd met het buitenland omdat onze arbeid domweg te duur wordt.
Maar nog belangrijker dan de gevolgen voor de economie is het feit dat wij ons totaal niet kunnen vinden in het mensbeeld dat wordt neergezet. Met het experiment laten Tilburg en Utrecht weten dat zij mensen in de bijstand afschrijven. In feite zeggen zij: ‘we hebben u niet nodig. We redden het wel zonder uw inzet’. Dat is niet sociaal en leidt tot een samenleving waarin alleen succesvolle mensen meedoen. Daar nemen wij afstand van.
Tilburg en Utrecht moeten gewoon hun werk doen. Bestrijd werkloosheid door samen met het bedrijfsleven de economie te stimuleren; bestrijd fraude door een hoge pakkans en hoge boetes en bestrijd bureaucratie door gemeentelijke regelingen af te schaffen.
Basisinkomen is een slecht idee (Het Parool 11 augustus 2015)
In het Parool van 6 augustus geeft wethouder Vliegenthart aan dat hij de gratis-geld-experimenten van Tilburg en Utrecht met interesse volgt en dat het basisinkomen een politieke keuze is. Deze keuze leidt er echter toe dat werken niet meer loont en dat mensen in de bijstand worden afgedankt. Niet de keuze van de VVD.
Vliegenthart betoogt dat het allemaal zo ingewikkeld is voor een bijstandsgerechtigde. Het zou niet duidelijk zijn wat de voorwaarden zijn en dat een bijstandsgerechtigde de plicht heeft om relevante informatie door te geven aan de gemeente. Klinkklare onzin. De bijstand is verre van ingewikkeld: je hebt er recht op of niet. Voor een bedrag van €950,- per maand mag toch minimaal worden verwacht dat een bijstandsgerechtigde zich verdiept in de voorwaarden. Mocht dat te ingewikkeld zijn dan hoort de gemeente elke bijstandsgerechtigde bij herhaling te herinneren aan die actieve informatieplicht. Het onbestraft laten van nalatigheid of fraude bij het doorgeven van informatie over de leefsituatie ondermijnt het draagvlak onder deze belangrijke voorziening.
Wel ingewikkeld zijn alle extra regelingen, toelages en voorzieningen. In het totaal zijn er meer dan 10 landelijke en gemeentelijke financiële regelingen waar bijstandsgerechtigden aanspraak op kunnen maken. Het gaat dan om bijvoorbeeld de stadspas, de scholierenvergoeding, een PC voorziening, de landurigheidstoeslag, de bijzonder bijstand en de woonkomstenbijdrage. Hierdoor stijgt het totale maandinkomen tot boven € 2000,- netto. Dit zijn allemaal regelingen met verschillende formulieren, diverse toekenningsgronden en slecht te controleren gegevens. Een voedingsbodem voor fraude en het leidt ertoe dat werken niet meer loont. Afschaffen die handel! Niet alleen levert dat minder fraude en bureaucratie op maar het beperkt ook direct de armoedeval. Want voor velen maakt een maandelijkse bijstandsuitkering van €2000,- werken domweg niet meer aantrekkelijk.
Maar het meest schrijnende aan de ‘gratis-geld-experimenten’ of ‘regelluwe-bijstand’ is nog wel het mensbeeld dat het uitstraalt: “Hier is uw geld, wij als samenleving hebben u niet meer nodig dus veel plezier achter die geraniums!” Dit is volstrekt niet sociaal en leidt tot een samenleving waarin alleen succesvolle mensen meedoen. Wij nemen als VVD afstand van het zonder pardon afdanken van mensen. Werk is veel meer dan alleen maar geld om in leven te blijven. Het levert een sociaal netwerk op en zorgt voor de mogelijkheid jezelf te ontplooien en een bijdrage te leveren aan de samenleving. Daar gaan gratis-geld-experimenten volledig aan voorbij. De bijstand is bedoeld als laatste en tijdelijk vangnet met als doel om zo snel mogelijk weer op eigen benen te kunnen staan. Niet als hangmat waar je nooit meer uit kunt komen.
Marianne Poot
Woordvoerder Werk
VVD Amsterdam